Czym jest prawo energetyczne?

Prawo energetyczne w Polsce to zbiór ustaw, dokumentów, uchwał, ale też regulacji Unii Europejskiej, określających całokształt kwestii związanych z polityką energetyczną w Polsce. Stworzenie takiego systemu prawnego ma na celu określenie zasad dostarczania paliw i energii, polityki energetycznej państwa oraz kompetencje i zasady działania Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Temat wytwarzania prądu oraz paliw biologicznych jest obszerny i skomplikowany, a akty prawce wcale nie ułatwiają odnalezienia się w gąszczu przepisów, których z jednej strony jest aż za dużo, a z drugiej nie wyczerpują tematu w odpowiedni sposób. Nie istnieje jeden dokument opisujący prawo energetyczne w pigułce, a Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku jest jedną z najczęściej zmienianych ustaw naszego systemu prawnego. Przejrzystość w kwestiach związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej oraz dobrze skonstruowana ustawa jest bardzo ważna z punktu widzenia odbiorców końcowych. Powinna oferować jasne oraz zrozumiałe rozwiązania i odpowiedzi na pytania. Ze względu na rosnącą świadomość w kwestii ochrony środowiska oraz dbania o jakość powietrza, prawo wciąż jest zmieniane i dostosowywane do kolejnych norm oraz wymagań. Z drugiej strony, Polska jest jednym z tych krajów, który lwią część swojej gospodarki energetycznej opiera wciąż na elektrowniach korzystających z paliw kopalnych. To skutkuje konsekwentnym zajmowaniem niechlubnych czołowych miejsc w rankingach na najbardziej zanieczyszczające powietrze państwa w Europie.

Prawo energetyczne musi określać nie tylko to co dzieje się aktualnie, ale również wyznaczać kierunek rozwoju zapewniający wzrost udziału energii elektrycznej pozyskiwanej z odnawialnych źródeł. Rozwój wykorzystywania OZE oraz kierunki prac badawczych w tym kierunku opisuje również Polityka Energetyczna Państwa. Znajdują się tam określone plany rozbudowy, modernizacji i rozbudowy sieci energetycznej oraz planowanych nowych źródeł paliw gazowych.

Podstawą prawa energetycznego w Polsce jest Ustawa, która weszła w życie dnia 10 kwietnia 1997 roku – ustawa Prawo Energetyczne. Tekst ustawy reguluje całokształt kwestii związanych z polityką energetyczną w Polsce. Określa ona między innymi zasady dostarczania paliw oraz energii, zasady polityki energetycznej w Polsce, przepisy o koncesjach oraz taryfach energetycznych czy przepisy o urządzeniach elektrycznych, instalacjach oraz ich eksploatacji. Tekst ustawy jest z 1997 roku, a kwestie związane z energetyką są narażone na dość częste zmiany, zwłaszcza w ostatnim czasie, więc przez 13 lat była już wielokrotnie nowelizowana.

Z punktu widzenia przedsiębiorstw energetycznych, odbiorców oraz pracowników organów administracji odpowiedzialnych za reglamentację rynku energetycznego, ważny był również tak zwany trójpak energetyczny, czyli ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo Energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Określono w nim, że właściciele mikroinstalacji energetycznych produkujących prąd zostali zwolnieni z obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej. Ustalono również cenę równą 80 % średnich cen sprzedaży prądu w poprzednim roku do skupu energii przez sieć. Znowelizowana ustawa wchodząc w życie określiła również zasady ustalania krajowego planu działania w zakresie odnawialnych źródeł energii, monitorowania rynku energii elektrycznej czy biopaliw ciekłych stosowanych w transporcie.

Ważniejsze nowelizacje ustawy Prawo Energetyczne:

• Ustawa z dnia 24 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne.
• Ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska.
• Ustawa z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie oceny zgodności.
• Ustawa z dnia 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne.
• Ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Prawo energetyczne: ustawa, a fotowoltaika

Poza wyżej wymienionym tekstem ustawy i jego nowelizacjami, które są trzonem prawa energetycznego, mamy również dodatkowe ustawy czy lokalne uchwały, jak te antysmogowe. Duża ich część ma na celu dostosowanie się do wymagań nakładanych przez Unię Europejską. Fotowoltaika rozwija się bardzo prężnie, również w Polsce i wymaga tego, aby dostosowana do tego rozwoju została ustawa Prawo Energetyczne. 2018 rok zaowocował mocą około 500 MW zainstalowanych w panelach fotowoltaicznych, a w maju następnego roku był to już potencjał na poziomie 735 MW, co świadczy o rosnącym zapotrzebowaniu na odnawialne źródła energii elektrycznej. Jednak to wciąż na swój sposób nowość na rynku, więc i praw określających funkcjonowanie odnawialnych źródeł energii należy szukać w późniejszych ustawach i nowelizacjach. Niestety ustawa Prawo Energetyczne fotowoltaikę traktuje jako część polityki odnawialnych źródeł energii, przez co nie ma poświęconej jej w całości kompleksowej ustawy.

Prawo energetyczne w kwestii fotowoltaiki określa najdokładniej ustawa, która weszła w życie dnia 20 lutego 2015 mówiąca o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. 2015 poz. 478). Ustawa określa kluczowe regulacje prawne dotyczące energii elektrycznej w kontekście odnawialnych źródeł energii weszła w życie dnia 4 maja 2015 roku. Pod koniec czerwca 2019 roku miała miejsce nowelizacja ustawy. Prawo zmieniło się na korzyść pod wieloma względami, również dla przedsiębiorców.

Ustawa o odnawialnych źródłach energii (wraz z jej nowelizacją) określa, to w jaki sposób i na jakich warunkach można w Polsce prowadzić działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Znajdziemy tam opisane zasady wydawania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej pochodzącej z OZE czy te dotyczące warunków certyfikowania instalatorów instalacji odnawialnego źródła energii. Definiuje oraz opisuje wiele pojęć, których nie można było znaleźć wcześniej w treści ustawy. Prawo energetyczne dzięki temu określa również mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie prądu z odnawialnych źródeł, paliw jak biogazu rolniczego oraz ciepła. Ustawa definuje na przykład:

Odnawialne źródła energii – czyli odnawialne, niekopalne źródła energii obejmujące energię wiatru, energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną, energię geotermalną, energię hydrotermalną, hydroenergię, energię fal, prądów i pływów morskich, energię otrzymywaną z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego oraz z biopłynów;

Mała instalacja

– w myśl ustawy jest to instalacja odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 40 kW i nie większej niż 200 kW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 120 kW i nie większej niż 600 kW

Mikroinstalacja – instalacja

odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 120 kW.

Tu warto dodać, że ustawa o OZE zwiększyła dopuszczalną maksymalną moc elektryczną dla mikroinstalacji fotowoltaicznej z 40 do 50 kW.

Prosument

– tą definicją określa się odbiorców końcowych, dokonujących zakupu energii elektrycznej na podstawie umowy kompleksowej, wytwarzających energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji w celu jej zużycia na potrzeby własne, niezwiązane z wykonywaną działalnością gospodarczą regulowaną ustawą z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. poz. 646), zwaną dalej „ustawą – Prawo przedsiębiorców” – Kwestie dotyczące prosumenckiego modelu wytwarzania prądu również nie tylko zostały określone ale dostosowane w nowelizacji ustawy. Prawo energetyczne teraz określa, że prosumentami mogą być również przedsiębiorcy.

Biopłyny

– ciekłe paliwa dla celów energetycznych innych niż w transporcie, w tym do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła, wytworzone z biomasy lub ziaren zbóż pełnowartościowych, wykorzystywane w instalacjach spełniających wymagania w zakresie standardów emisyjnych, o ile takie standardy zostały określone na podstawie przepisów o ochronie środowiska.

Rozwój systemu prosumenckiego wytwarzania prądu oraz zachęta odbiorców indywidualnych do inwestowania w odnawialne źródła energii, to ważne kwestie wspierane przepisami ustawy. Prawo Energetyczne również ma pomóc w zrealizowanych narzuconych przez Unię Europejską planów osiągnięcia odpowiedniego udziału energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł. Jednak wciąż nie jest to jedna ustawa traktująca w wyczerpujący sposób temat odnawialnych źródeł energii. Dla przykładu Ustawa OZE w kwestii przyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii do sieci odsyła ponownie do ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne.

Prawo budowlane

W zapisach ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo Budowlane również znajdziemy sporo informacji określających prawo energetyczne, w tym fotowoltaikę. Znajdziemy na przykład zapis mówiący o tym, że nie potrzebujemy zgłaszać ani posiadać zezwolenia na posiadanie instalacji elektrycznej, która nie przekracza 50kW, a całość instalacji umieszczonej na budynku nie będzie przekraczać 3 metrów. To korzystne rozwiązanie dla większości konsumentów indywidualnych, gdyż zakłada się, że na dom jednorodzinny wystarczy instalacja z mocą do 20kW. Również wolnostojące instalacje fotowoltaiczne w myśl przepisów prawa budowlanego nie muszą być zgłaszane i nie wymagają pozwolenia. Po przekroczeniu 3 metrów instalacji lub mocy 50kW wymagane jest zgłoszenie organowi administracji architektoniczno-budowlanej takiego faktu i uzyskanie stosownego pozwolenia.

Ulgi podatkowe

Prawo energetyczne oraz rozporządzenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 29 grudnia 2018 r. określa również ulgi podatkowe dotyczące wydatków na zakup między innymi ogniw fotowoltaicznych, osprzętu oraz montażu. Jak określają przepisy odliczenie nie może przekroczyć kwoty 53 tys. złotych. Rozporządzenie również określa możliwość odliczenia od podatku kosztu wszystkich usług związanych z uruchomieniem i termomodernizacją budynku.

Pakiet klimatyczno-energetyczny

Walka o czyste powietrze w Europie nabrała konkretnego rozpędu, gdy dnia 8-9 marca 2007 roku na spotkaniach Rady UE zaprezentowano założenia dotyczące przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Pakiet klimatyczno energetyczny, zwany również pakietem 3×20, został przyjęty dnia 12 grudnia 2008 roku. Obowiązuje on wszystkie kraje członkowskie i nakłada przepisy, które mają zapewnić osiągnięcie określonych w pakiecie celów. Główne z nich to ograniczenie do 20% emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie o 20% efektywności energetycznej oraz zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitym zużyciu energii w Unii Europejskiej do 20%. Dodatkowo zakłada zwiększenie o co najmniej 10% udział bio paliw w ogólnym zużyciu paliw transportowych.

W jakim kierunku rozwija się Prawo Energetyczne w Polsce?

Fotowoltaika to prężnie rozwijająca się dziedzina, a zainteresowanie nią rośnie z dnia na dzień, Jak widać, mimo iż OZE jest na naszym rynku dość nową dziedziną, to powoli kwestie formalne i prawne związane z odnawialnymi źródłami energii czy dotyczące paliw biologicznych powoli są regulowane. Dużym krokiem na pewno jest ustawa, która weszła w życie dnia 20 lutego 2015 o odnawialnych źródłach energii (OZE), która wraz z prawem energetycznym oraz budowlanym tworzy podstawę prawną, którą możemy kierować się w kwestiach związanych z wytwarzaniem energii poprzez panele słoneczne. To też odpowiedź na potrzebę zmiany procentowego udziału paliw kopalnych w sposobie pozyskiwania energii elektrycznej. W końcu ustawa definiuje podstawowe kwestie, a jej nowelizacja świadczy o tym, że rynek odnawialnych źródeł jest dla państwa ważny, o czym świadczy chociażby program finansowy czy ustawa rozszerzająca definicję prosumenta na działalności gospodarcze.

Te wszystkie zmiany i rozwój ustawy Prawo Energetyczne mają na celu stworzenie systemu prawnego, w którym będzie coraz mniej szarych plam. Ustawy, które pomagają chronić środowisko, powinny być podstawą systemu energetycznego w państwie. W myśl tej idei powinno przepisy powinny ułatwiać inwestycje zarówno dla przedsiębiorców jak i odbiorców indywidualnych oraz przekładać się na konkurencyjność sieci energetycznych czy większą dostępność biologicznych paliw. Niestety wciąż wiele kwestii dotyczących odnawialnych źródeł energii nie jest dostatecznie określonych. Zarówno w temacie fotowoltaiki, jak i paliw gazowych, paliw stałych, paliw ciekłych (w tym bio paliw).